22 kwietnia setki milionów ludzi na całym świecie będzie świętować Dzień Ziemi. Idea troski o niebieską planetę łączy ludzi niezależnie od narodowości, wyznania, zawodu, wieku czy innych kategorii różnicujących. Dziś często Dzień Ziemi przybiera formę grzecznej, akademii organizowanej przez miejskie władze czy dyrekcje szkół, gdzie padają między innymi postulaty o potrzebie dokręcania kranu czy nierzucaniu papierków na trawnik. Dlatego, tym bardziej warto przypomnieć początki tego święta, które bynajmniej nie były tak grzeczne. Święto to jest wspaniałą okazją, by nagłośnić globalne problemy Ziemi i domagać się odpowiednich działań politycznych.
Jak to się zaczęło?
Wszystko zaczęło się w zbuntowanych Stanach Zjednoczonych pod koniec lat ’60-ych XX wieku, w szalonej erze Jimi’ego Hendrixa i Janis Joplin. Wielu młodych Amerykanów, nucąc pieśni Johna Lennona wierzyło, że możliwy jest lepszy świat. Chcieli żyć naturalnie, w pokoju i braterstwie. Wówczas kwestie ekologicznie nie były tematem doniesień prasy i codziennych rozmów. Klasa średnia uciekała wielkimi samochodami do domów poza miastem, a nielimitowany smród fabryk uchodził za zapach dobrobytu., Przejęty degradacją środowiska naturalnego, w szczególności masowymi wyciekami ropy u wybrzeża Kalifornii senator Partii Demokratycznej Gaylord Nelson zaproponował ustanowienie Dnia Ziemi. Pomysł Nelsona trafił na żyzny grunt. Domagając się walki z wyciekami ropy, trującymi fabrykami i elektrowniami, toksycznymi odpadami i zanikiem dzikiego życia, miliony uczniów i studentów nie poszło na zajęcia i wyszło na ulice. Pierwszy dzień Ziemi, 22.04.1970 r, zakończył się dużym sukcesem. Na jednym placu w Waszyngtonie zgromadziło się 200 tys. ludzi, a na ulice miast całego kraju wyszło 20 milionów ludzi domagających się troski o środowisko. A wszystko to dzięki temu, że zarazili się tą ideą młodzi ludzie aktywnie walczący o pokój i inny, lepszy świat.
Przyjmuje się, że tego dnia narodził się ruch ekologiczny, który kontynuując protesty sprawił, że politycy musieli się zająć po raz pierwszy tak codziennymi, z dzisiejszej perspektywy, tematami jak czystość wód i powietrza. W kolejnej dekadzie żądania ruchu przyniosły wymierne efekty, uchwalono bowiem pierwsze ustawy chroniące środowisko: Clean Water Act i Clean Air Act, powstała również państwowa instytucja zajmująca się monitorowaniem zanieczyszczeń.
Dzień Ziemi obchodzony był w różnych krajach, lecz stał się naprawdę globalny w 1990 roku. Wtedy to mobilizując się 200 milionów ludzi w 141 państwach otworzyło drogę do Szczytu Ziemi ONZ w 1992 roku w Rio de Janeiro.
Początek obchodów w Polsce to rok 1990. Inicjatorem Dnia Ziemi w naszym kraju był poseł Jan Rzymełka z Katowic, który stanął na czele sztabu ekologów przygotowujących pierwsze polskie publikacje dotyczące święta Matki Ziemi. Oświadczenie poselskie w sprawie Dnia Ziemi ogłoszone przez Jana Rzymełkę rozpoczęło przebudzenie ekologiczne w Polsce. Nowopowstające, pozarządowe, niezależne polskie organizacje proekologiczne ruszyły z szeregiem spontanicznych akcji. Słynne łańcuchy rąk ludzi dobrej woli osaczające wielkich trucicieli, czy ekologiczne msze polowe, to pierwsze formy świętowania Dnia Ziemi. Ze względu na kapryśną aurę, która często zniechęcała w marcu do udziału w imprezach plenerowych, w Polsce bardziej popularna stała się data 22 kwietnia. Na początku XXI wieku Dzień Ziemi stał się okazją do organizowania akcji mających uświadomić młodzieży oraz całemu społeczeństwu, że należy dbać o środowisko naturalne.
Tradycją w naszym kraju stał się finałowy festyn na Polu Mokotowskim w Warszawie, który gromadzi corocznie tysiące uczestników, dla których idea ochrony środowiska jest bardzo ważna. Hasło Dnia Ziemi w 2018 roku brzmi: "End Plastic Pollution". Dotyczy ono walki z zanieczyszczeniem planety plastikowymi odpadami.
W Stanach Zjednoczonych obliczono całkowitą ilość plastiku na świecie. Liczba ta wyniosła aż 8,3 miliarda ton. Tak ogromna masa materiału powstała jedynie w ciągu ostatnich 65 lat.
Szeroka możliwość w zastosowaniu oraz wytrzymałość tworzyw sztucznych sprawiły, że ich produkcja i wykorzystanie stale przyspieszają. Do 2050 roku ma być już 12 miliardów ton plastikowych odpadów, przy obecnych wskaźnikach recyklingu: Europa (30%), Chiny (25%), Stany Zjednoczone (9%). Żadne z powszechnie stosowanych tworzyw sztucznych nie ulega biodegradacji.
Najważniejszą kwestią jest to, że plastikowe przedmioty, takie jak opakowania, są stosowane przez bardzo krótki okres czasu, a następnie zostają wyrzucane. Ponad 70% całkowitej produkcji plastiku znajduje się obecnie wśród odpadów, między innymi na wysypiskach śmieci oraz w oceanach.
W artykule opublikowanym przez Uniwersytet Kalifornijski w czasopiśmie Science Advances dokonano pierwszej globalnej oceny, dotyczącej wyprodukowanej liczby plastiku. Ustalono, że połowa z 8,3 miliarda ton powstała w ciągu ostatnich 13 lat.
Jedynie 9% wyprodukowanego plastiku zostało poddane recyklingowi. Około 12% zostaje spalanych, a 79% trafia na wysypiska. Plastikowe opakowania są używane przez mniej niż rok, a najdłużej stosowane plastikowe produkty utrzymują się w budownictwie oraz w maszynach.
Podczas obchodów Dnia Ziemi nie zabraknie happeningów, manifestacji, konferencji czy różnego rodzaju spotkań i wydarzeń promujących działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego.
Poza walką z zanieczyszczeniem planety plastikowymi odpadami, tegoroczne obchody będą nawiązywały do problemów związanych ze zmianami klimatu, przeludnieniem, wymieraniem gatunków czy brakiem wody w wielu częściach świata. Podejmowane będą działania mające na celu edukowanie społeczeństwa, aktywizacją i mobilizowaniem obywateli, aby aktywnie włączali się w oczyszczanie środowiska naturalnego.
Co możemy zrobić z tej okazji?
Międzynarodowa Sieć Earth Day Network liczy, że w tym roku w działania związane z Dniem Ziemi zaangażuje się nawet miliard ludzi. Każdy człowiek powinien osobiście brać odpowiedzialność za stan środowiska. Nawet najmniejsze gesty jak recykling czy rezygnacja z plastikowych opakowań i sklepowych toreb, przyczynią się do ratowania Ziemi.
A może posadzimy drzewo?
Tylko jednego dnia w 2006 roku ponad 250 tysięcy wolontariuszy zachęconych przez Fundację Isha posadziło ponad 850 tysięcy sadzonek drzew w szczególnie dotkniętym deforestacją i erozją indyjskim stanie Tamil Nadu ustanawiając rekord Guinnessa. W 2010 roku reżyser „Avatara” James Cameron zainaugurował globalny program sadzenia miliona drzew z okazji Dnia Ziemi wraz z aktorką Signour Weaver, grającą w filmie dr Grace Agustine, która przeszła na stronę żyjącego w zgodzie z naturą plemienia, zasadzając pierwsze drzewa w brazylijskim Sao Paulo. W ten sposób zaciekła walka o uratowanie planety przeniosła się z wirtualnego świata 3D do tego dostępnego nam za oknem.
Sadzenie drzew jest ważnym aktem pozwalającym celebrować Dzień Ziemi nie tylko jako intelektualną ideę, ale konkretne działanie, w które można zaangażować również ręce i serce. Drzewa można sadzić indywidualnie, ale raźniej jest w grupie. W Polsce Fundacja Aeris Futuro od lat prowadzi program „Czas na Las”, w ramach którego różne instytucje i firmy kupują sadzonki, by zrównoważyć emisje CO2 związane na przykład z organizacją konferencji i ekologicznym śladem, jaki pozostawili jej goście.
W 2018 roku obchodzimy stulecie odzyskania przez Polskę niepodległości, a w 2019 roku stulecie utworzenia województwa łódzkiego. Z tej okazji Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Łodzi oraz Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Łódzkiego zapraszają do udziału w wielkim sadzeniu drzew. W akcji zainaugurowanej przez Urząd Marszałkowski udział może wziąć każdy. Samorządy, szkoły, organizacje pozarządowe, prywatni właściciele nieruchomości. Po to, żebyśmy mogli pochwalić się posadzeniem 100 tys. drzew.
Pamiętajmy, że Dzień Ziemi jest wspaniałą okazją, by podjąć każdy temat dotyczący szeroko rozumianej kondycji konsumpcyjnego społeczeństwa i działań na rzecz poprawy naszego środowiska życia. Warto wykonać choć drobny gest, by żaden złośliwiec nie powiedział, że „znów na gadaniu się skończyło”.
To już 48 światowe obchody tego święta, które wypadają w niedzielę 22 kwietnia. Niebawem, bo w 2020 roku, jubileusz 50-lecia akcji.
E Fraszczyńska
