W dniu 10 października obchodzony jest międzynarodowy Dzień Drzewa, czyli organizowana jest międzynarodowa akcja sadzenia drzew, odbywająca się w coraz większej liczbie krajów na świecie. Jej celem jest wzrost świadomości ekologicznej społeczeństw i szacunek do niezasłużenie lekceważonej i dewastowanej natury. Inicjatorem Dnia Drzewa był w 1872 roku Amerykanin, Julius Sterling Morton, sekretarz rolnictwa Stanów Zjednoczonych, gubernator stanu Nebraska, znawca i miłośnik przyrody.
Dziś drzewa w naszym życiu nie odgrywają już tak wielkiej roli jak dawniej, kiedy to dawały ciepło, światło, dach nad głową, schronienie w upale, wyposażenie wnętrza domu, pokarm i pojazdy lądowe i morskie do podróżowania oraz odkrywania piękna i bogactwa świata. Ale ta wymierna rola nie jest jedyną w życiu człowieka. Można by rzec, że ta symboliczna i mitologiczna, religijna i kultowa, były równie ważne, a może nawet ważniejsze. Od zawsze wierzono w magiczną moc drzew. Mówiono, że kto chce być silny jak dąb, niech spożywa chleb wypiekany na jego liściach. Kto szuka odpowiedzi, jaka będzie jego przyszłość, znajdzie proroczy sen pod drzewem brzozy. Kto pragnie zdrowych zębów dla swojego dziecka, powinien umieścić wypadające mleczaki w pniu drzewa. Do pnia „przybijano” również choroby lub symbolicznie „zawieszano” je na gałęziach. Według tradycji ludowej Turków osmańskich na każdym liściu jest wypisane czyjeś przeznaczenie, a zgodnie z wierzeniami afrykańskich Pigmejów-Semangów, z korzeni drzew wyrastają piersi karmiące dusze nienarodzonych dzieci. „W starej wierzbie diabeł mieszka”, wierzyli Słowianie, a według dawnych Bałtów dąb to siedziba gromowładnego Perkuna, odpowiednika Zeusa. Dla północno-amerykańskich Indian natomiast drzewa podtrzymują niebo. Niektórzy nadal wierzą, że drzewa emanują pozytywną energią, tylko trzeba umieć z tego korzystać. Trzeba wiedzieć, do którego podejść, by się uspokoić; do którego przytulić, by nabrać energii.
Warto też pamiętać, że drzewa są zawsze twórczo obecne w życiu, są natchnieniem artystów, poetów i głębokich ekologów, dla których zdają się być realnie święte. Cieszą się także wielkim sentymentem wśród wielu romantycznych i wrażliwych ludzi, którzy często nadają im rangę pomników przyrody.
Drzewa są ekscytujące pod wieloma względami, są inspiracją ludzkiej wyobraźni. To przecież nie atrapy czy dekoracje przestrzeni, a niezwykłe i fascynujące organizmy, pod wieloma względami tak okazałe i mocarne, że nie mogą się z nimi równać żadne inne istoty żywe. Ich gigantyczne rozmiary budzić powinny nasz szacunek i respekt, bo to wbrew pozorom, nie dinozaur czy wieloryb, płetwal błękitny, a właśnie drzewo jest najpotężniejszym organizmem żywym, jaki kiedykolwiek istniał na naszej planecie. Współcześnie żyjący, największy okaz mamutowca olbrzymiego (sekwoi) General Sherman rosnący w Kalifornii, którego wiek szacuje się na 2700 lat, posiada przy wysokości 95 m i średnicy pnia 7,7 m (u podstawy aż 11,1 m) masę około 1200 ton, czyli dziesięciokrotność masy płetwala błękitnego, największego zwierzęcia wszechczasów. Już ten fakt uzmysłowić powinien, potęgę i unikalność zjawiska.
Nie zawsze zdajemy sobie z tego sprawę, ale to drzewa mają kluczowe znaczenie dla życia na Ziemi. To dzięki ich tkance chlorofilowej prowadzony jest na ogromną skalę procesowi fotosyntezy, samożywnego, bezkrwawego wytwarzania energii, a drzewa są głównym lądowym producentem tlenu w atmosferze i jednocześnie głównym konsumentem atmosferycznego dwutlenku węgla. To one produkują także największą spośród wszystkich roślin lądowych masę materii organicznej, będącej pokarmem dla ludzi i zwierząt oraz głównym budulcem ich ciał i źródłem energii życiowej. Także drzewa stanowią najważniejszy składnik lasów, tworząc środowisko życia dla innych roślin i większości zwierząt. Odgrywają także ważną rolą w stabilizacji klimatu poprzez utrzymywanie odpowiedniej wilgotności powietrza. Wreszcie to korzenie drzew spowalniają procesy erozji gleby oraz przyczyniają się do umacniania brzegów rzek, jezior i mórz. Rabunkowe wycinanie lasów w celu pozyskiwania drewna, a także niszczenie Puszczy Amazońskiej pod rozszerzanie areału gruntów uprawnych to wielkie zbrodnie przeciw dobrostanowi człowieka i Planety Ziemi. Nasz nieustanny sprzeciw, to naturalny instynkt życia.
Wypada także podkreślić znaczenie drewna, materiału powstałego z drzewa, w codziennym życiu człowieka, bowiem od zarania dziejów ludzie sadzą drzewa i wykorzystują drewno do najróżniejszych celów, a wymieniając najważniejsze, wspomnieć wypada o szerokim zastosowaniu drewna w budownictwie, przemyśle meblowym, okrętowym, papierniczym, ale także, jako opał i cenny surowiec w najróżniejszych branżach przemysłowych. Zaś owoce drzew wykorzystujemy nie tylko do konsumpcji, ale też jako składniki do produkcji leków i farb. Nie sposób zapomnieć wreszcie o pełnionych przez drzewa funkcjach ochrony przed hałasem, wiatrem i słońcem, a także ich dekoracyjnym i rekreacyjnym znaczeniu w tworzeniu ozdobnych ogrodów, z tradycją sięgającą 2,5 tys. lat p.n.e.
W naszym kraju Święto Drzewa jest programem edukacji ekologicznej Klubu Gaja realizowanym od 2003 roku, którego inauguracją jest ogólnopolska i międzynarodowa akcja sadzenia drzew, co roku w październiku. Od 2007 roku program bierze udział w Kampanii „Miliard Drzew” („Bilion Tree Campaign”) zainicjowanej przez Program Narodów Zjednoczonych do spraw Ochrony Środowiska (UNEP), jako odpowiedź na wyzwania związane z globalnym ociepleniem. Początkowym celem było sadzenie w 2007 roku miliarda drzew. Rok później, cel kampanii został podniesiony do 7 miliardów drzew - co było również założeniem konferencji klimatycznej, która odbyła się w Kopenhadze w Danii w grudniu 2009 roku. Trzy miesiące przed konferencją ilość 7 miliardów została przekroczona. W grudniu 2011 roku, po obsadzeniu ponad 12 miliardów drzew, UNEP formalnie przekazał program zarządzaniu Fundacji Plant-for-Planet, prowadzonej przez młodzież, z siedzibą w Tutzing w Niemczech. Z oficjalnych danych wynika, że ponad 14,2 miliarda drzew zostało zasadzonych od 2016 roku.
Głównym zamierzeniem programu jest edukacja dla zrównoważonego rozwoju i podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa w zakresie ochrony środowiska i zmian klimatu na Ziemi. Wspólne sadzenie drzew przyczynia się do zwiększenia zalesienia i zadrzewienia oraz do zmniejszenia skutków globalnego ocieplenia. Święto Drzewa od początku istnienia integruje społeczności wokół inicjatyw lokalnych jak sadzenie drzew, zakładanie ogrodów, otaczanie opieką starych drzew, organizowanie festynów, wycieczek, konkursów i zbiórek makulatury. Ochrona i sadzenie drzew jest uniwersalnym przesłaniem dla każdego człowieka.
Współpraca w ramach Święta Drzewa pomiędzy podmiotami z różnych sektorów buduje nie tylko dobre relacje, ale także kapitał zaufania społecznego, który jest tak potrzebny w porozumieniu dla zrównoważonego rozwoju. Program Święto Drzewa przynosi wymierne korzyści dla środowiska przyrodniczego i lokalnych społeczności.
Przyłączenie się do programu Święto Drzewa umożliwia bezpośrednie i konkretne działanie na rzecz środowiska i ochrony klimatu. Sadzenie drzew jest jednym z najbardziej opłacalnych, skutecznych i prostych sposobów przeciwdziałania zmianom klimatycznym. Aby zmniejszyć, a następnie zatrzymać zmiany klimatu, musimy wspólne działać w tym kierunku. Ziemia jest naszym wspólnym domem, o który możemy zadbać tylko my sami, nikt inny za nas tego nie zrobi.
W każdym z parków krajobrazowych województwa łódzkiego odbędzie się tego dnia wydarzenie przybliżające rolę drzewa w otaczającym nas świecie połączone z sadzeniem drzewa.
E. Fraszczyńska
