Katedra Badania Bioróżnorodności Biologicznej, Dydaktyki, Bioedukacji z Łódzką Grupą Lokalną Ogólnopolskiego Towarzystwa Ptaków na Wydziale Biologii Uniwersytetu Łódzkiego zorganizowały 23 marca br. XXVIII Zjazd Ornitologów Ziemi Łódzkiej. Jest to coroczne spotkanie będące podsumowaniem obserwacji ornitologicznych w regionie łódzkim, skupiającym przede wszystkim miłośników ptaków.
Wykład otwierający zjazd, poprowadzony przez dr hab. Tomasza Janiszewskiego, dotyczył rzadkich gatunków ptaków obserwowanych na Ziemi Łódzkiej. W tym roku niemałą sensację wzbudziły jemiołuszki, które były licznie i często stwierdzane, co nie jest „zimową regułą” w naszym rejonie. Stwierdzono 2 pary lęgowe łabędzia krzykliwego Cygnus cygnus w gm. Masłowice (stałe miejsce w Ożarowie) oraz w gm. Morsko. U tej drugiej pary lęg został utracony, ale pojawiły się pisklęta! Warto dodać, że łabędzie powszechnie pływające po miejskich stawach to przedstawiciele drugiego gatunku łabędzie występującego w Polsce, a więc łabędź niemy Cygnus olor. Obecnie do rzadkości należą obserwacje płaskonosa Spatula clypeata. W województwie złożyły tylko dwa lęgi. Gniazda widziane tylko w dolinie Neru: Nagórki i Leszna. Odwrotną tendencję w liczebności wykazuje krakwa Mareca strepera, która dawniej należała do rzadkości, a we wrześniu na Zbiorniku Jeziorsko obserwowane było bardzo liczne zgrupowanie nielęgowe w ilości 980 osobników. W 2023 r. zostały potwierdzone dwa lęgi na stawach Bartodzieje i na Jeziorsku. Podobnie zausznik Podiceps nigricollis – tylko jedno potwierdzenie lęgu w okolicach Woli Rogozińskiej. Podobnie, populacja turkawki Streptopelia turtur, od kilka lat niepokojąco się zmniejsza w całym kraju. W 2023 r. na Ziemi Łódzkiej była słyszana tylko na 2 stanowiskach: k. Pajęczna i w Ochotniku gm. Masłowice. Na Zbiorniku Jeziorsko w 2023 r. były widziane 3 pary szczudłaka Himantopus himantopus, natomiast lęgów szablodzioba Recurvirostra avosetta w tym roku nie stwierdzono. Nadal cieszą obserwacje sieweczki obrożnej Charadrius hiaticula hiaticula, widzianej na Zb. Sulejowskim i na Zb. Cieszanowice. Lęgowe stanowiska rybitwy białoczelnej Sternula albifrons znajdują się na Zb. Sulejowskim(2,3 pary) oraz na Zb. Cieszanowice. Jednak ich obecność w tym miejscu nie przejawia charakteru lęgowego. W Dolinie Słudwi, Neru i Bzury i Warty oraz koło Luboczy w gm. Reczyca znajdują się stanowiska lęgowe rycyka Limosa limosa. W dalszym ciągu, niejako sukcesem są udane lęgi sokoła wędrownego Falco peregrinus w Elektrowni Bełchatów oraz w EC3 w Łodzi. Na Ziemi Łódzkiej w ub. roku zaobserwowano 5 osobników dzierlatki Galerida cristata: w Krzewie gm. Dąbie, w Goszczanowie, w Zawadzie i Błoniach w gm. Łęczyca. Do rzadkich gatunków Ziemi łódzkiej należy bernikla obrożna Branta bernicla w Dol. Słudwi oraz bernikla białolica Branta leucopsis, przy czym ten drugi gatunek wykazuje tendencję do coraz częstszych spotkań. Gęś krótkodziobą Anser brachyrhynchus można zobaczyć najczęściej zimą i wczesną wiosną, zwykle pojedynczo (ponad 20 obserwacji). Gęś małą Anser erythropus (10 obserwacji pojedynczych osobników) można było zobaczyć w dol. Słudwi, wiosną w Lipickach Błotach, a jesienią już tylko w Walewicach. Stawy w Walewicach, ale również w Psarach i dol. Bzury w Mystkowicach to świetne miejsce obserwacji biegusa arktycznego Calidris melanotos w październiku listopadzie. Zb. Jeziorsko wydawał się sprzyjać występowaniu brodźcowi pławnemu Tringa stagnatilis, ale obecnie potwierdzono występowanie tylko 1 osobnika. Niestety, wydrzyk długosterny Stercorarius longicaudus został znaleziony martwy na Jeziorsku. Osobliwością na Jeziorsku była raz zaobserwowana czapla złotawa Ardea ibis. Gadożer Circaetus gallicus, skrajnie nieliczny, na Ziemi Łódzkiej był zaobserwowany w okolicach Tomaszowa Maz. i niestety jeden martwy na Zb. Jeziorsko. Niespodziewaną obserwacją było stwierdzenie górniczka Eremophila alpestris (pola pod Babskiem) oraz pasterza Pastor roseus (w Kalinku w gm. Rzgów oraz na stawach w Psarach). Niemałe poruszenie wywołał drozd obrożny Turdus torquatus, którego pojedyncze samce były widziane na stawach Walewice i w Sokołowie. 2023 rok wpisał się w tendencję coraz liczniejszego zimowania żurawia Grus grus, np. w dol. Słudwi – 400 os., Dol. Przysowy – 115 os., w dol. Neru – 180 os., w cofce Zb. Sulejowskiego – 80 os., w Mierzynie, gm. Rozprza – 75 os. Siniak Columba oenas jako gatunek bardzo nieliczny albo lokalnie nieliczny lęgowy, na Ziemi Łódzkiej w ub. roku był widziany w dużych stadach: w Wiechnowicach gm. Reczyca – 49 os. w styczniu, a w lutym – 3 osobniki; w Goślubiu, gm. Piątek – 100 os., w Żarnowicy Dużej, gm. Wolbórz – 50 os. W okresie lęgowym w ok. 20 miejscach, obserwowany był zniczek Regulus ignicapilla, którego oficjalne zimowanie 1 osobnika stwierdzono w rejonie Dłutów. Niemałym zaskoczeniem jest również występowanie na Ziemi Łódzkiej pliszki górskiej Motacilla cinerea.
Ciekawym wykładem było przedstawienie wędrówek czapli białej Ardea alba z kolonii lęgowej na zbiorniku Jeziorsko. Pierwszy udokumentowany lęg tego gatunku na terenie naszego kraju miał miejsce w 1863 r. w okolicach Głogowa. W latach 70. XX w. – zaledwie były odnotowane 1-3 obserwacje w roku, w 1982 r. stwierdzono15 osobników czapli białej, uznając ten fakt niemal za „nalot”, ale na pierwszy udokumentowany lęg trzeba było poczekać do 1997 r. i miał on miejsce w Dol. Biebrzy. Później, w latach 1998 – 1999 – 1 para w rez. Słońsk, w 2001 r. – 3 pary, ale już w 2002 r. 26-28 par, łącznie w rez. Słońsk, w dol. Biebrzy, dol. Nidy oraz nad zb. Jeziorsko. W latach 2002 – 2017 na zb. Jeziorsko, łącznie zaobrączkowano 216 piskląt z 82 gniazd. Do 2019 r. zebrano 110 wiadomości powrotnych od 51 ptaków. Czaple białe z populacji zb. Jeziorsko wyruszają na zimowisko na pn-zach w październiku, pokonując odległość ok. 700 km. Wnioskiem i podsumowaniem prowadzonych badań jest, że zb. Jeziorsko sprzyja zakładaniu lęgowisk wielu gatunkom ptaków.
Na kolejnym wykładzie dokonano przeglądu struktury awifauny w latach 2020 – 2023 na wybranych zbiornikach Kompleksu Górniczo – Energetycznego Bełchatów wraz z oceną ich rekreacyjno – wędkarskiego wykorzystania. W porównaniu do lat 1997-1999, kiedy były prowadzone przez prelegenta badania nad awifauną w rejonie, analiza ostatnich lat wykazała, że w latach 2020-2023 nastąpił znaczny wzrost liczebności i oznaczono 114 gatunków ptaków, 32 gatunki lęgowe, w tym 5 z Polskiej Czerwonej Księgi Ptaków. Dr Tomasz Janiszewski dokonał również krótkiej charakterystyki czarnowrona i jego hybryd coraz częściej obserwowanych na terenie Łodzi. Zjazd Ornitologów był również okazją do zaprezentowania ciekawej propozycji wydawniczej, dostępnej od listopada 2023 r. autorstwa Dawida Kilona „Ptaki Kilona”, będącej publikacją zawierającą szczegółowe rysunki wszystkich gatunków awifauny występujących w Polsce. Ilustracje ukazują ptaki w różnych sylwetkach w locie, uwzględniają dymorfizm płciowy, szatę godową i spoczynkową, a także pióra oraz jaja. Pierwsza tego typu publikacja na polskim rynku wydawniczym, stworzona w czasie pandemii przez edukatora z pasją, miłośnika przyrody oraz utalentowanego rysownika. Serdecznie polecamy!
Ważnym wydarzeniem zaplanowanym na 2024 r. będzie się Międzynarodowe Liczenie Bociana Białego w Polsce, do którego zachęcamy wszystkich kochających przyrodę, nawet amatorów. Ważna jest umiejętność obserwowania, cierpliwość, zwłaszcza względem mieszkańców nie tylko samego gniazda bocainów, ale okolicznych wsi, do których często trzeba dotrzeć, aby porozmawiać o bocianach obserwowanych w okolicy. Liczenie odbędzie się w dniach 5-20 lipca. Termin krytykowany przez niektórych, ale został wybrany celowo, aby uwzględnić w liczeniu pary przystępujące do lęgów w drugim, późniejszym terminie oraz ułatwić obserwacje młodego pokolenia, które o tej porze będzie bardziej widoczne w gniazdach. Iinformacje o akcji są dostępne na stronie https://bocianiegniazda.up.poznan.pl/, a wszyscy zainteresowani z województwa łódzkiego są proszeni o kontakt z koordynatorem p. Aleksandrą Janiszewską Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Ostatnim akcentem Zjazdu Ornitologów była relacja z wyprawy do Omanu, o której inspirująco opowiadał p. Piotr Minias!
Życzymy wielu skrzydlatych nie tylko chwil w całym ornitologicznym, zbliżającym się roku!
