Daty początku astronomicznych pór roku są zmienne i nie zawsze pokrywają się z datami kalendarzowymi. Wynika to z występowania lat przestępnych. Nadejście wiosny i jesieni związane jest z równonocą, natomiast początek zimy oraz lata z przesileniem zimowym lub letnim.
Przesilenie zimowe to moment, w którym Słońce w zenicie jest nad najbardziej wysuniętym na południe miejscem Ziemi, czyli nad zwrotnikiem Koziorożca. W tym roku przesilenie zimowe wypada 21 grudnia, w poniedziałek. Przesilenie zimowe jest zarazem najkrótszym dniem w roku i oznacza początek astronomicznej zimy.
Dzień, w którym występuje przesilenie zimowe to najkrótszy dzień roku. Po przesileniu zimowym dzień zaczyna robić się dłuższy, a noc krótsza. W wielu starożytnych kulturach przesilenie zimowe było uznawane za powód do świętowania "odradzania się Słońca". Uważano, że to najszczęśliwszy dzień w roku.
Astronomiczne pory roku trwają pomiędzy momentami przesileń i równonocy, które odpowiadają górowaniu Słońca w zenicie: nad równikiem albo nad zwrotnikami. I tak na półkuli północnej wiosna trwa od równonocy wiosennej do przesilenia letniego, lato obejmuje okres od przesilenia letniego do równonocy jesiennej, jesień mamy w okresie od równonocy jesiennej do przesilenia zimowego, a zimę od momentu przesilenia zimowego do równonocy wiosennej. Pory roku nie wynikają ze zmian odległości naszej planety od Słońca, która zmienia się w niewielkim stopniu. Co ciekawe, Ziemia jest najbliżej Słońca na początku stycznia, kiedy u nas panuje zima.
Przyczyną występowania pór roku jest połączenie dwóch czynników: nachylenie osi obrotu Ziemi względem płaszczyzny orbity oraz ruch obiegowy dookoła Słońca. W związku z tym w różnych okresach roku na danej półkuli zmieniają się warunki oświetlenia, Słońce góruje w zenicie wyżej, dzień jest dłuższy niż noc, albo przeciwnie: Słońce jest niżej nad horyzontem, dzień jest krótszy niż noc.
Oprócz astronomicznych pór roku rozróżnia się także inne ich rodzaje, np. meteorologiczne pory roku, fenologiczne pory roku, klimatogeniczne pory roku. Pory meteorologiczne są zdefiniowane pomiędzy konkretnym dniami, aby uniknąć przesuwania się momentów rozpoczęcia i zakończenia danej pory roku, jak to ma miejsce w przypadku astronomicznych pór roku. Z kolei pory fenologiczne definiowane są zachowaniem przyrody (np. kwitnienie pewnych roślin, czy opadanie liści), a pory klimatogeniczne na podstawie temperatury.
Tekst: Dorota WB
Zdjęcia: Dorota WB
